Po wygnaniu ojca w 1146 r. uszedł z nim do Niemiec. Wraz z bratem Bolesławem Wysokim powrócił na Śląsk w 1163, dzięki pomocy cesarza Fryderyka Barbarossy. Początkowo bracia rządzili razem, ale w 1173 doszło miedzy nimi do konfliktu, zakończonego podziałem Śląska - Mieszko otrzymał księstwo raciborskie. Uczestniczył w dzielnicowych konfliktach, powiększając swe księstwo o Siewierz i Bytom w 1177, a w 1201 opanował Opole z okręgiem. Zjednoczył tym samym cały Górny Śląsk. Będąc wówczas najstarszym z rodu Piastów, przystąpił do walki o Kraków - dzielnicę senioralną. Cel udało mu się osiągnąć w roku 1210., gdy zasiadł na krakowskim tronie. Mieszko z Opolem związany był w niewielkim stopniu; jego główną siedzibą był Racibórz. Poślubił bliżej nieznaną Ludmiłę.

Uczestniczył w krucjacie króla Węgier Andrzeja na Bałkanach w 1217, a po powrocie uczynił Opole stolicą swego księstwa. On rozpoczął w latach 1211 - 18 budowę kamiennego zamku, w miejscu grodu na Ostrówku. Dokonał też lokacji Opola na prawym brzegu Młynówki. Poślubił najpóźniej w 1218 r. księżniczkę bułgarską Violę.

W chwili śmierci ojca był małoletni, toteż rządy regencyjne w latach. 1229 - 1231 sprawowała matka. Po 1230 r. opanował Opolszczyznę Henryk Brodaty. Viola z synami otrzymała ziemię wieluńską. Dopiero po śmierci Brodatego Mieszko z bratem odzyskali władzę nad ojcowizną (ok. 1238/1239). W 1241 musiał młody książę stawić czoła najazdowi Mongołów. Pod Raciborzem zdołał pobić ich straż przednią, ale w okolicach Opola poniósł klęskę. Miasto spalono, a Mieszko z resztkami rycerstwa wycofał się na Dolny Śląsk. Brał udział w bitwie pod Legnicą - 9 IV 1241, gdzie poniósł klęskę i zginął Henryk II Pobożny. Po wycofaniu się Tatarów odzyskał Mieszko zniszczone księstwo. W 1229 poślubił Judytę, córkę Konrada Mazowieckiego.

Po śmierci brata objął rządy w księstwie opolsko - raciborskim. Na jego czasy przypadają początki niemieckiej kolonizacji Opolszczyzny, ostateczne uformowanie się Opola jako samorządnego ośrodka miejskiego. On też sprowadził do miasta franciszkanów i dominikanów. Kontynuował budowę zamku książęcego na Ostrówku. W 1251 poślubił Eufrozynę - córkę Władysława Odonica księcia Wielkopolskiego. Miał z nią 4 synów i córkę NN, żonę Henryka IV Probusa ks. wrocławskiego. Synowie Władysława podzielili miedzy siebie Górny Śląsk. Najstarszy Mieszko I otrzymał ks. cieszyńsko - oświęcimskie, ( ta linia wygasła w 1625), Kazimierz II ks. bytomsko - kozielskie (jego męscy potomkowie wyg. w 1354r. ), Bolesław I ks. opolskie i Przemysław raciborskie (po śmierci jego syna Leszka w 1336r. Racibórz do 1521r. znalazł się pod władzą czeskich Przemyślidów).

Po objęciu samodzielnych rządów popierał szwagra Henryka Probusa w jego walce o tron krakowski. Pod Siewierzem, walcząc przeciw Władysławowi Łokietkowi w 1289 r., został ranny i wpadł w niewolę krewniaka. Przeciwnikiem Łokietka został do końca życia. W 1289 uznał się lennikiem króla Czech Wacława II, a w 1291 uczestniczył w jego wyprawie na Kraków. Po jego zdobyciu, został Bolko starostą Krakowa (do 1292 r). Popierał Bolko innego wroga Łokietka - Przemka ks. głogowskiego, gdy ten w 1296 r. walczył z nim o Wielkopolskę. W nagrodę dostał ziemię wieluńską. Gdy zmarł Wacław III stanął Bolko po stronie nowego króla Czech Jana Luksemburskiego. W 1311 r. wyprawił się na Kraków, wspierając bunt mieszczan przeciw Łokietkowi. Nie zdobył stolicy i wycofał się po otrzymaniu okupu. W Opolu Bolko zakończył budowę zamku książęcego, wzniósł kaplicę św. Anny. Za jego czasów miasto otoczono murami obronnymi. Osadził w Opolu franciszkanów, ufundował ich klasztor oraz kolegiatę św. Krzyża. Żoną Bolka była nieznana Agnieszka.

Bracia dokonali podziału ojcowizny najpóźniej w 1316, bo już w 1317 występuje Bolko II jako książe opolski. Prowadził pokojową politykę, unikając wojen, troszczył się o gospodarczą pomyślność swego państewka. Znalazł środki na odbudowę spalonego w 1307 kościoła i klasztoru franciszkanów, zakończoną ok. 1350 r. 5 IV 1327 złożył we Wrocławiu hołd królowi Janowi Luksemburskiemu, potwierdzając zależność Opola od Czech. Uważał się za Polaka i poczuwał do jedności narodowej z Polakami, czego dał dowody w dokumentach. Od ks. legnickiego Wacława kupił Byczynę i Kluczbork, od książąt kozielskich Sławięcice. Pozycję księcia podniosło małżeństwo siostry Marii z królem Węgier - Karolem Robertem. Bolko poślubił około 1326 r. - Elżbietę, córkę księcia świdnicko-jaworowskiego Bernarda, a po jej śmierci 9 II 1348 nie znaną Małgorzatę.

Po śmierci ojca podzielił się z bratem ok. 1367 miastem i księstwem opolskim po połowie. Niewielkie państewko nie zaspokajało ambicji Władysława, który wcześnie zaczął szukać możliwości zrobienia kariery poza Śląskiem. Od 1359 stale przebywał na dworze węgierskim, świadcząc różne usługi królowi Ludwikowi. Jako doradca, dyplomata i bliski współpracownik obdarzony został przez króla wielkimi dobrami i godnością palatyna Węgier. W 1370 r. po śmierci Kazimierza Wielkiego wysłany został do Polski, a w latach 1372 - 1378 zarządzał Rusią Halicką, wykazując talent administracyjny i ogromną energię. Zamierzał go Ludwik mianować swoim namiestnikiem w Polsce, ale powszechny opór Polaków wśród których Władysław był bardzo niepopularny odwiódł go od tego zamiaru. Otrzymał więc tylko od króla Kujawy, ziemie dobrzyńską i wieluńską. Wpływom Władysława zawdzięczał biskupstwo poznańskie jego bratanek Jan. 9 IX 1382 ufundował książe w Częstochowie klasztor paulinów, obdarzając ich bogato i ofiarowując zakupiony na Rusi obraz Matki Boskiej. Tego roku zmarł protektor Władysława - król Polski i Węgier Ludwik oraz bracia: Bolko III i Henryk. Wyjechał wiec Władysław do Opola, a po załatwieniu spraw spadkowych powrócił do Polski. Próbował przeciwstawiać się wyborowi Jagiełły na tron Polski, ale w końcu przeszedł na jego stronę został nawet ojcem chrzestnym nowego króla, który zatwierdził uprzednie nadania Ludwika na rzecz opolskiego księcia. Mimo to Władysław utrzymywał potajemne kontakty z Krzyżakami i Węgrami, szkodząc polskim interesom. Niechęć księcia do Jagiełły wzrosła, gdy ten nie dopuścił do objęcia biskupstwa kujawskiego przez Jana Kropidłę. Ściślej związał się z Krzyżakami, a w 1391 sprzedał im ważny zamek w Złotoryi. Spowodowało to otwarty konflikt. Wojska Jagiełły uderzyły na kujawskie zamki, a Opolczyk zaproponował Krzyżakom rozbiór Polski z udziałem Czech, Brandenburgii i Węgier. Krzyżacy te plany odrzucili, ale udzieli mu pożyczki pod zastaw ziemi dobrzyńskiej. Oburzony Jagiełło postanowił rozprawić się z nim i w latach 1395 - 1396 wojska polskie zajęły prawie wszystkie jego zamki. Pozbawiony polskich posiadłości Władysław schronił się do Opola i stąd urządzał najazdy na pograniczne ziemie. Doszło wtedy do polskiej wyprawy na Opole ,z którego Władysław uszedł. Miasto ucierpiało w czasie oblężenia, a książęta opolscy ukorzyli się przed Jagiełłą. Władysław zrzekł się śląskich dóbr na rzecz bratanków i dożył swych dni na ich niezbyt łaskawym chlebie. Był dwukrotnie żonaty: z Elżbietą córką Besaraba ks. wołoskiego i Eufemią córką Ziemowita ks. mazowieckiego.

Przy podziale dzielnicy w 1366 r. został pokrzywdzony przez brata, który oddał mu tylko pół Opola i księstwo strzeleckie. Pozostawał w cieniu Władysława i był mało znaczącym księciem. Za jego czasów zbudowano prawdopodobnie w Opolu kamienny ratusz. Książę przed śmiercią ufundował kamienne sarkofagi w kaplicy św. Anny dla ojca i dziada oraz dla siebie i swej żony. Poślubił w latach 1355-1360 nieznaną nam Annę.

Rzadko zdarzało się - jak w jego przypadku - aby najstarszego syna przeznaczano do kariery duchownej. Zawdzięczał ją poparciu stryja, Władysława Opolczyka. Jako jeden z niewielu książąt studiował Jan na uniwersytecie w Bolonii prawo. Dzięki Ludwikowi Węgierskiemu otrzymał 9 VI 1382 w młodym wieku biskupstwo poznańskie. Protekcja stryja i poparcie Zakonu sprawiły, że w 1384 został Jan biskupem kujawskim. Dysponując jego ogromnymi dochodami prowadził młody książę wystawny, a nawet hulaszczy tryb życia. Mimo to udało mu się uzyskać od papieża nominację na arcybiskupa gnieźnieńskiego. Na to nie mógł sobie pozwolić Jagiełło. Rozpoczęła się walka Opolczyków z królem, zakończona klęska ich obu - militarną Władysława i dyplomatyczną Jana, który ostatecznie objął w 1394 r. biskupstwo kamieńskie. Ubogie i położone na uboczu nie zaspokajało ambicji księcia. Dzięki swoim wpływom i zabiegom w Rzymie uzyskał Jan w 1396 r. bogate biskupstwo chełmińskie w państwie krzyżackim. Stale dążąc do powiększenia majątku i znaczenia podjął próbę odzyskania biskupstwa kujawskiego. Został w 1399 r. uwięziony, gdy przebrany za kupca podążał przez Polskę do Opola. Wolność odzyskał, gdy złożył przysięgę, że nie będzie zabiegał o polskie godności kościelne. W Opolu uregulował z braćmi problem podziału ojcowizny, a potem podążył do Włoch. Po powrocie pogodził się z Jagiełłą i w 1402 odzyskał biskupstwo kujawskie. Okazał się dobrym administratorem, zapobiegliwie dbając przy tym o zupełnie doczesne korzyści. Wprawdzie wielokrotnie bywał w tarapatach finansowych - co wynikało z jego wystawnego stylu życia, podróży zagranicznych, licznych procesów - ale potrafił pod koniec życia zgromadzić znaczny majątek. Jako biskup kujawski przeszedł całkowicie na stronę Jagiełły i oddawał Polsce cenne usługi. Król wykorzystał wykształcenie i międzynarodowe kontakty Jana powierzając mu ważne misje dyplomatyczne. Był jednym z głównych przedstawicieli Polski - obok Mikołaja Trąby i Pawła Włodkowica - na soborze w Konstancja w 1414 - 1418. Krzyżacy uskarżali się na szkody jakie wyrządziła im jego działalność. Nie tracił Jan związków z rodzinnym księstwem. Często odwiedzał Opole, popierał swoich braci w konfliktach z Wrocławiem i królem czeskim Wacławem. Był jedną z barwniejszych postaci swego czasu, choć jako duchowny nie świecił przykładem. Wykształcony i inteligentny był bardzo dowcipny, czasem złośliwy. Wystawne uczty, hulanki, kosztowne szaty, klejnoty - to tylko niektóre grzechy za jakie podobno żałował na łożu śmierci. W testamencie nie zapomniał o rodzinnym mieście. Zapisał sumę 600 grzywien na budowę murowanych domów w Opolu. Ślady tej działalności budowlanej są widoczne do dziś w kamienicach na rynku, 500 grzywien przeznaczył na wybudowanie szpitala w mieście z kaplicą. Szpital taki pod wezwaniem św. Aleksego istotnie wybudowano. Swój przydomek - Kropidło - Zawdzięczał obfitym, jasnym, kręconym włosom.

W chwili śmierci ojca był małoletni. Już w 1389r występuje w dokumentach jako książę opolski, ale w zasadzie rządził tylko w Niemodlinie bo w Opolu władał (z krzywdą dla bratanków) Władysław Opolczyk. Dopiero klęski stryja w walce z Jagiełłą skłoniły go do przekazania Opola synom Bolka III. Oni musieli stawić czoła najazdowi polskiemu. Opole, wprawdzie Bolko IV obronił, ale księstwo zostało spustoszone w czasie wojny 1396 r. Księstwo podzielono: Jan I Kropidło i Bolko IV objęli Opole, a Bernard - Niemodlin. Ponieważ Jan z racji biskupich obowiązków przebywał poza Śląskiem, rządy sprawował Bolko IV. Po zawarciu pokoju z Jagiełłą nawiązali książęta ożywione kontakty z Polską. W 1404 bracia popadli w spór z królem czeskim Wacławem. Pożyczyli mu ogromną sumę - 80000 grzywien, za której zwrot poręczył Wrocław i inne miasta. Ponieważ Wacław pieniędzy nie oddał, książęta zaczęli rabować kupców wrocławskich. Kropidło udzielał im poparcia a nawet pomocy zbrojnej. Konflikt ciągnął się do śmierci Wacława w 1419. Poważniejszym problemem dla Bolka była rewolucja husycka w Czechach, która rozpoczęła się w 1419 r. Ten ruch społeczno - religijny miał też narodowe zabarwienie. Był reakcją na trwającą dwieście lat germanizację Czech (w tym i Śląska). Wyprawy, jakie organizował przeciw husytom nowy król czeski Zygmunt Luksemburski, kończyły się klęską. Bolko pozostawał neutralny wobec tych wydarzeń, ale po kryjomu sprzyjał husytom. Gdy zaczęli oni organizować wyprawy przeciw cesarzowi, docierając aż na Górny Śląsk, Bolko zawarł z nimi pokój, mimo że księstwo jego ucierpiało od tych walk. Ostatnie lata rządów poświęcił na odbudowę zniszczonej Opolszczyzny. Poślubił ok. 1400 r. Małgorzatę, z rodu hrabiów Gorycji (nie jest to pewne).

Ojciec, a z pewnością stryj chłopca Jan Kropidło doceniał wagę wykształcenia, które dla śląskiego książątka mogło stać się bramą do kariery. Młodego księcia wysłano na studia do Pragi. Edukacja wywarła wpływ na całe życie Bolka. Studiował w okresie szczytowego rozwoju husytyzmu. Zetknął się z hasłami i programem tego ruchu - obroną przed wynarodowieniem, koniecznością reformy zeświecczonego i zmaterializowanego Kościoła Wrócił do Opola przed 1419 mając ukształtowane poglądy, którym pozostał wierny przez całe życie. Poślubił wtedy pasierbicę Jagiełły (córkę jego trzeciej żony Elżbiety) Elżbietę Pilecką. Zacieśniło to związki książąt opolskich z Polską. Bolko często przebywał później w polskich dobrach żony. Od ojca otrzymał ok. 1420 Prudnik, a w 1425 Głogówek z okręgiem. Początkowo nie ujawniał swych husyckich sympatii, ale gdy ich oddziały wkroczyły na Śląsk skwapliwie stanął po stronie husytów. Oficjalnie przyjął naukę Husa, skonfiskował majątki kościelne, wygnał z Głogówka księży. Zawarł z husytami przymierze i razem atakowali zniemczone księstwa, miasta i kościelne dobra. Padł Kluczbork, Byczyna, Wołczyn, Brzeg, Grodków i szereg innych miasteczek, zamków. Ok. 1430 r. z polskimi husytami spalił Bolko klasztor częstochowski. Korzystał książę z możliwości powiększenia granic swego państwa, zaczynając proces integracji Górnego Śląska. Ruch husycki, którego Bolko do końca pozostał zwolennikiem, dzięki swej antyniemieckości przyczynił się do umocnienia polskości na Śląsku. Mimo, że po wycofaniu husytów Bolko ponosił klęski w starciach z oddziałami miast i książąt dolnośląskich, zdołał utrzymać większość zdobyczy terytorialnych oraz zagarnięte bogactwa. Pomnażał je zresztą urządzając rabunkowe wyprawy na majątki kościelne i napadając niemieckich kupców. Stałego poparcia Bolkowi udzielał ojciec i stryj książę niemodliński Bernard. Stał się Bolko jednym z potężniejszych książąt śląskich, a wobec panującego w Czechach zamętu utrzymał do końca życia niezależność swego księstwa. W dokumentach książęcej kancelarii figurują same polskie nazwiska. Kasując instytucje kościelne oszczędził Bolko klasztor franciszkański ze względu na jego polski charakter. Jakieś nieporozumienia - być może na tle religijnym - spowodowały rozpad jego małżeństwa. W 1451 poślubił książę Jadwigę, córkę niejakiego Hińczy Biesa z Kujaw, małej wsi koło Prudnika. W 1453 przeżył osobistą tragedię - zmarł jedyny syn Bolka, kilkunastoletni Wacław. Załamany książę zmarł kilka lat później.

Przez dłuższy czas pozostawał w cieniu starszego brata Bolka V. Po śmierci ojca w 1437 objął wraz z bratem Janem II rządy w Opolu. Ponieważ Jan zmarł w 1439 Mikołaj rządził samodzielnie, choć za życia Bolka nie odgrywał większej roli. W 1460 odziedziczył całe powiększone księstwo opolskie i ogromne bogactwa Bolka V. Nie był husytą i kościół odzyskał za jego panowania część dóbr. W końcowych latach panowania Mikołaja Śląsk zniszczyła wojna czesko - węgierska, której skutki odczuli jego następcy.

Po śmierci ojca rządził księstwem wspólnie z bratem. Początki ich rządów przypadły na ciężki okres polityczny. W Czechach trwała wojna między królem Węgier Maciejem Korwinem a Władysławem Jagiellończykiem. Śląsk - zwłaszcza Górny - został poważnie zniszczony, a w 1479 przeszedł pod władzę króla Węgier. Jego ciężkie rządy i ucisk finansowy odczuli wszyscy książęta i miasta śląskie. Jan i Mikołaj doświadczyli tego na własnej skórze, gdy zaproszeni na zjazd z Maciejem do Koźla zostali podstępnie uwięzieni i wypuszczeni po zapłaceniu ogromnego okupu. Dopiero śmierć Korwina w 1490 uwolniła Śląsk od jego tyranii. Książętom opolskim zostały w spadku wrogie stosunki z głównymi poplecznikami Korwina - biskupem wrocławskim i księciem cieszyńskim Kazimierzem, co wpłynęło później na losy Mikołaja II. Sprzeczności między opolczykami a resztą zniemczonych Piastów śląskich narastały już od dawna, zaś po 1490 wybuchły z nową siłą. Skutki tego okazały się tragiczne. W 1497 r. starosta Śląska z ramienia króla Czech, książe cieszyński Kazimierz II, zwołał do Nysy sejmik książąt śląskich. Pojechał tylko Mikołaj - być może bracia nie dowierzali reszcie książąt i jeden pozostał w domu. Znamy dokładnie przebieg wypadków w Nysie - jakie były ich przyczyny nie dowiemy się nigdy. Według relacji świadków w czasie przerwy w obradach Mikołaj rozmawiający z kilkoma osobami z okrzykiem ”Ty zdrajco!” rzucił się z nożem na Kazimierza II, zranił go i zaatakował biskupa Jana Rotha(znanego zresztą z niechęci do Polaków). Bał się aresztowania, zamachu na siebie - jakie były motywy Mikołaja nie dowiemy się nigdy. Znamy tylko dalszy przebieg wypadków. Książę schronił się w kościele św. Jakuba, ale na rozkaz Rotha został wyprowadzony i uwięziony w lochu jak pospolity zbrodniarz. Nazajutrz książęta zdecydowali, o postawieniu Mikołaja przed sądem. Nie chcąc sami rozlewać krwi piastowskiej przekazali sprawę sądowi miejskiemu w Nysie, choć było to niezgodne z prawem. Ponieważ rozprawę prowadzono po niemiecku, książę zażądał tłumacza, bo nie znał tego języka. Domagał się sądu królewskiego, do czego jako panujący miał prawo. Żądania Mikołaja zignorowano i skazany został na ścięcie. Wyrok wykonano na rynku w Nysie 27 VI 1497 r. Jakie względy kierowały zebranymi w Nysie książętami - też nie wiemy. Czy sprawa miała kontekst narodowościowy (co jest możliwe, bo Roth był znanym wrogiem Polaków, a Mikołaj był jedynym księciem na zjeździe, który nie uległ germanizacji) - tego też nie jesteśmy w stanie rozstrzygnąć z powodu ubóstwa i tendencyjności źródeł (głównie niemieckich).

W chwili śmierci ojca był pełnoletni i wraz z bratem objął władzę w księstwie opolskim. Mimo różnic charakteru nie było konfliktów między nimi. Unikając wojen, umiejętnie gospodarując zgromadzili znaczne środki, które przeznaczali na powiększenie terytorium księstwa. Rozrosło się ono jeszcze za życia Mikołaja I, ale główne sukcesy odnosił w tej dziedzinie Jan. Po przyłączeniu Raciborza stworzył w drodze zakupów najrozleglejsze księstwo na Śląsku. Dokonał dzieła, które nie udało się jego bardziej energicznym poprzednikom - zjednoczył prawie cały Górny Śląsk. Księstwo opolsko - raciborskie było też najbogatszym państewkiem śląskim, a zasługi Jana popierającego handel, górnictwo i rolnictwo dla jego gospodarczego rozwoju były bardzo duże. Trzymał się książę z dala od wielkiej polityki, choć utrzymywał bardzo rozległą korespondencję. Odbył kilka podróży zagranicznych - w 1476 aż do Włoch, ale niechętnie opuszczał terytorium księstwa. Niewiele posiadamy wiadomości o jego życiu prywatnym. Kroniki przedstawiają go jako człowieka łagodnego, pokojowego, powolnego w decyzjach, a nawet tchórzliwego. Był bardzo gospodarny, oszczędny a nawet skąpy. Prowadził skromny tryb życia, a jedną z jego ulubionych rozrywek było polowanie i muzyka. Przebywał najczęściej w Opolu, w zamku na Pasiece. Dzięki swym finansowym talentom zdołał zgromadzić znaczne bogactwa. Książę troszczył się o los swoich ziem i poddanych W 1531 za zgodą króla Czech wydał tzw. wielki przywilej ziemski, który gwarantował dalsze istnienie księstwa opolskiego po jego śmierci, a ludności zapewniał samorząd i przywileje sądowe. Do końca życia pozostał wierny kościołowi katolickiemu, jako jedyny z książąt śląskich posługiwał się na co dzień językiem polskim. Być może znał czeski, a z pewnością nie znał niemieckiego. Wśród jego dworzan przeważają nazwiska polskie.